Ortalama bir NBA sezonu yaklaşık 1.300 maç, 230.000 şut denemesi ve sayısız transfer, açıklama ve hikâyeyle doludur. Bunların hepsini anlık olarak takip etmek imkânsızdır ve çoğu zaman hafızalarda da kalıcı olmaz.
Ancak bazı maçlar, şutlar ve olaylar NBA’in anlatısının bir parçası haline gelir. 1992 yılında doğmamış olsam da, bir spor hayranı olarak o yılı gördüğümde ilk aklıma gelen “Dream Team” olur. 1970 yılı hakkında fazla bir şey bilmiyor olabilirim, ama sakat sakat oynayan Willis Reed’in 7. maçı geldiğini bilirim. 2013 deyinceyse, kendi hayatımdan çok önce Ray Allen’ın üçlüğüne Mike Breen’in “Bang!” diye bağırışı zihnime gelir.
Birkaç yıl önce, beyzbol analisti Sam Miller, ESPN için “her beyzbol sezonunu tanımlayan tek bir anı” üzerine bir yazı yazmıştı. Bugün Sam’in fikrinden esinlenerek şu soruya yanıt arayacağız: Gelecekte her NBA sezonundan akıllarda kalacak o an ne olacak? Ya da Sam’in deyişiyle, “ciddi bir [basketbol] taraftarının muhtemelen o yıldan duyduğu tek şey nedir?”
Ne kadarının hatırlanıp hangilerinin unutulacağını kestirmek her zaman kolay değil. O ayrım anlık olarak çok net görünmeyebilir.
Mesela 1997 Finalleri’nin ilk maçında, skor eşitken ve süre azalırken Michael Jordan, Bryon Russell’ın üzerinden orta mesafeden isabetli bir şut yollamıştı. NBA tarihinin en büyük oyuncusundan müthiş bir “clutch” anıydı ve 1960’lardan bu yana finallerde gelen sadece ikinci gerçek “buzzer-beater” sayılabilir. Ertesi gün, Jordan’ın Russell’ın uzanan eli üzerinden yükseldiği o kare, The New York Times spor sayfasının kapağındaydı. Sonsuza dek hatırlanacak gibi görünüyordu.
Ama yıllar sonra, o şut neredeyse NBA tarihinden silinmiş durumda. Çünkü bu, Jordan’ın 1997 Finalleri’ndeki en unutulmaz performansı bile değildi (o, 38 sayılık “Flu Game”dir) ve Russell üzerinden attığı en ikonik galibiyet sayısı da o değil (o da 1998’deki 6. maçtır). Günümüzde taraftarlar 1997 Finalleri’nin ilk maçından bir şey hatırlayacaklarsa, bu muhtemelen Scottie Pippen’ın Karl Malone’un kaçırdığı serbest atışlar öncesinde söylediği “Postacı Pazarları çalışmaz” sözüdür, Jordan’ın şutu değil.
Ancak kalıcılığı olan anlar tamamen rastlantı değildir. Aksine, NBA tarihinin en unutulmaz anılarıyla ilgili bazı ortak temalar vardır. Bu yüzden bu çalışmaya buradan başlayacağız: Kalıcı kategorileri belirleyip, yakın sezonlardan nelerin hatırlanacağını inceleyeceğiz ve son olarak 1954-55 sezonundan günümüze kadar her sezonu tanımlayan basketbol anılarının ve “yakın kaçıran” alternatiflerin tam listesini sunacağız.
Hangi tür olaylar akılda kalır?
Son yetmiş yıla yayılan NBA anılarında beş tema öne çıkıyor. Bazıları Sam Miller’ın beyzbol için belirlediği temalarla örtüşüyor, bazıları ise NBA’ye özgü.
1. İnanılmaz Başarı
Bu, basketbolun en unutulmaz anılarındaki en yaygın kategori ve birkaç şekilde karşımıza çıkıyor. Bazı yıllar, playoff maçını kazandıran ve sonsuza dek özetlerde dönen tek bir şutla hatırlanır. Örneğin:
-
1986-87: Magic Johnson’ın “junior junior” skyhook’u
-
2018-19: Kawhi Leonard’ın dört kez çembere çarpıp giren buzzer-beater’ı
-
1988-89 ve 1997-98: Jordan’ın Craig Ehlo ve Bryon Russell üzerinden attığı galibiyet şutları
Bazı yıllar ise istatistiksel açıdan olağanüstü performanslarla hatırlanır:
-
1972-73: Nate “Tiny” Archibald’ın sayı ve asist lideri olması
-
1961-62: Wilt Chamberlain’in bir maçta 100 sayı atması
-
1971-72: Lakers’ın üst üste 33 maç kazanması
Bazı başarılar da bir görsel ya da alıntı sayesinde hafızalara kazınır:
-
1964-65: “Havlicek topu çaldı!”
-
1982-83: Moses Malone’un “Fo, Fo, Fo” tahmini
-
1999-2000: Vince Carter’ın smaç yarışmasında “Bitti bu iş!” demesi (ve bu anın neredeyse her All-Star’da tekrar gösterilmesi)
2. Unutulmaz bir takımın veya yıldız oyuncunun yolculuğundaki dönüm noktası
NBA, diğer tüm sporlardan daha fazla şekilde hanedanlar ve yıldızlarla tanımlanır. Ligin tarihini, en önemli takımları ve oyuncuları izleyerek kabaca bir zaman çizelgesi oluşturabiliriz.
Örneğin, 1960’ları tanımlayan anların çoğu, o on yılda 10 sezonda 9 şampiyonluk kazanan Boston Celtics etrafında şekillenir. Bu tema, bazı özel oyuncular söz konusu olduğunda çok daha da baskın hale gelir. Aşağıdaki listede yer alan anıların dokuzu, Michael Jordan’ı merkezine alır; hikâyesi 1983-84 sezonunda Portland Trail Blazers’ın onu değil Sam Bowie’yi seçmesiyle başlar, 1997-98 sezonunda ise altıncı şampiyonluğunu Bulls formasıyla attığı son şutla sona erer.
LeBron James de benzer şekilde yedi farklı anının baş kahramanı. Jordan ve LeBron, NBA anlatısında o kadar önemli figürler ki, sahadışı olayları bile on yıllar boyunca yankı bulur:
-
1987-88: Nike, Air Jordan III için Jumpman logosunu ve Mars Blackmon reklamlarını tanıttı
-
2009-10: LeBron, “The Decision” açıklamasıyla takasını duyurdu
3. Yeni bir dönemin başlangıcı veya eski bir dönemin sonu
Değişim anları, ister kişisel hayatımızda ister genel tarihte, hafızalarımıza en net kazınan anlardır — özellikle bu değişim günümüzde bile etkisini sürdürüyor ise. Örneğin, bu zaman çizelgesine başladığımız 1954-55 sezonu, NBA’in şut saatini tanıttığı sezon. 1984-85 ise ilk draft kurası (ve ilk komplo teorileri) ile dikkat çeker.
İş dünyası bağlamındaki değişimler de bu kapsama girer:
-
1960-61: Lakers, Los Angeles’a taşınıp NBA’i Batı Yakası’na getirdi
-
1976-77: NBA, ABA ile birleşti
-
1990-91: NBC, NBA’in efsane müziği “Roundball Rock”u yayınlamaya başladı
4. Alışılmışın dışında, beklenmedik sapmalar
Gündelik olaylar nadiren akılda kalır, ama norm dışı olaylar unutulmaz olur. Büyük çaplı kesintilere örnek:
-
1998-99: Lokavt sezonu
-
2019-20: COVID-19 balon sezonu
Daha küçük sapmalar:
-
1963-64: NBA All-Star oyuncuları grev tehdidinde bulundu
-
1993-94: O.J. Simpson’ın polis kovalamacası NBA Finalleri’nin yayınını böldü
5. Hüzün ve tartışmalar
Profesyonel basketbol, coşku dolu, sanatsal bir etkinliktir ve bazen neredeyse insanüstü karakterler sahneye çıkar. Ama zaman zaman, insani kırılganlıklar bu büyünün içine sızar:
-
1957-58: Genç yıldız Maurice Stokes felç geçirdi
-
1985-86: Len Bias, draft edildikten iki gün sonra hayatını kaybetti
Kıl payı atlatılmış bir felaket örneği:
-
1959-60: Lakers uçağı, acil iniş yaparak büyük bir kazadan kurtuldu
Kent çapında yaşanan bir hüzün:
-
2008-09: Seattle SuperSonics, Oklahoma City’ye taşındı
SuperSonics’in taşınması, hüznün karanlık kuzeni olan tartışma temasına da göz kırpar. Çoğu NBA tartışması dönemsel olarak yaşanıp unutulur, ama bazıları kalıcı olur:
-
1977-78: Kermit Washington, Rudy Tomjanovich’e yumruk attı
-
2004-05: “Malice at the Palace” salon kavgası
-
2006-07: Hakem Tim Donaghy’nin bahis oynadığını itiraf etmesi